Leksionet
3. Bashkëpunimi kreativ:
Kombinimi i kreativitetit njerëzor me IA
Qëllimet e të nxënit
Në fund të kësaj ligjërate, studentët duhet të jenë në gjendje të:
1
Shpjegojnë rolin e shijes artistike në drejtimin e rezultateve të IA-së.
2
Përshkruajnë konceptin "human-in-the-loop" (njeriu në cikël) në procese krijuese me IA.
3
Modelojnë të paktën dy flukse pune bashkëpunuese njeri–IA për film, skenar, storyboard ose audio.
4
Përdorin në mënyrë të vetëdijshme mjetet e prezantuara në ligjëratat e mëparshme (p.sh. ChatGPT / LLM, DALL·E / Midjourney, Runway / Sora, Suno, etj.) si bashkëpunëtorë kreativë, jo si zëvendësues të autorit.
5
Reflektojnë kritikisht mbi autorësinë, kurimin dhe kontrollin estetik në punët e tyre ku përfshihet IA.
Përmbledhje e ligjëratës
Kjo ligjëratë fokusohet te marrëdhënia mes njeriut krijues dhe IA-së:
Si ndikon shija juaj artistike?
Si ndikon shija juaj artistike në tekstet, imazhet dhe videot që gjeneron IA?
Si ndërtohen flukset e punës?
Si mund të ndërtoni flukse pune bashkëpunuese ku IA është "kolege pune", jo "makinë magjike"?
Si ruhet zëri personal?
Si e ruani zërin personal dhe vijën estetike në një projekt ku shumë materiale prodhohen ose transformohen nga IA?
Do t'i shohim këto tema në tre nivele:
1
Niveli i ideve
ku IA ndihmon në brainstorming, variacione, skica.
2
Niveli i formës vizuale/zërit
ku IA gjeneron imazhe, video, muzikë, zë.
3
Niveli i strukturës së projektit
ku ju dizajnoni vetë flukset e punës njeri–IA.
Fjalorth termash dhe akronimesh
IA (Inteligjencë Artificiale / AI – Artificial Intelligence)
Sisteme kompjuterike që kryejnë detyra që normalisht kërkojnë inteligjencë njerëzore (të kuptuarit e gjuhës, njohje imazhi, vendimmarrje, etj.).
LLM (Large Language Model / Model gjuhësor i madh)
Model IA për tekst (si ChatGPT), i trajnuar me sasi shumë të mëdha të dhënash gjuhësore për të gjeneruar dhe kuptuar tekst.
Human-in-the-loop (HITL / Njeriu në cikël)
Qasje ku njeriu mbetet në qendër të vendimmarrjes, duke kontrolluar, korrigjuar dhe drejtuar IA-në gjatë gjithë procesit krijues.(Vistatec)
Bashkë-krijim (co-creation)
Proces ku njeriu dhe IA krijojnë së bashku: IA propozon, gjeneron, varion; njeriu zgjedh, kuron, kombinon, rikompozon.(ResearchGate)
Fluks pune (workflow)
Hapat e strukturuar që ndiqni për të realizuar një projekt: nga ideja deri te produkti final.
Shija artistike si "kompas" i IA-së
Çfarë është shija artistike?
Shija artistike është mënyra juaj e veçantë për të:
  • zgjedhur ngjyra, ritëm, ritmikë montazhi,
  • preferuar lloje historish, karakteresh,
  • krijuar atmosferë (e errët, e ngrohtë, minimaliste, kaotike),
  • vendosur çfarë duket "e bukur" ose "e saktë" për ju.
Si ndërtohet shija artistike?
Shija ndërtohet nga:
  • përvojat tuaja,
  • kulturat ku jeni rritur,
  • filmat, librat, muzikën dhe artin që keni konsumuar,
  • temperamentin dhe sensibilitetin personal.
IA nuk ka shije
Ajo:
  • llogarit probabilitete nga të dhënat ku është trajnuar,
  • gjeneron variante sipas promptit,
  • nuk di vetë çfarë është "mirë" për filmin tuaj – këtë e vendosni ju. (humancomputation.com)
IA pa njeriun: pse rezultatet duken shpesh "pa shpirt"
Nëse e lini IA-në të punojë pa drejtim:
Story-t
mund të duken klishe, të parashikueshme.
Imazhet
mund të jenë vizualisht mbresëlënëse, por pa identitet të qartë.
Muzika
mund të jetë "e bukur", por shumë generike.(PRO EDU)

Kjo ndodh sepse IA punon mbi mesataren e mijëra stileve ekzistuese. Shija juaj është ajo që: zgjedh, refuzon, kombinon në mënyrë të pazakontë, i jep konceptit drejtim dhe koherencë.
Human-in-the-loop në art
Koncepti HITL në art dhe dizajn do të thotë:
Njeriu formulon
idenë, vizionin, kufizimet.
IA gjeneron
materiale (tekst, imazh, video, zë).
Njeriu zgjedh
filtruar, redakton, kombinuar.
Rishikim
Rezultati i rishikuar mund të i rikthehet IA-së për variacione të mëtejshme. (humancomputation.com)
❌ Jo kështu:
"IA krijon → Publikohet"
✓ Por kështu:
"Njeri → IA → Njeri → IA → Njeri → Publikohet"
Shembuj konkret: si shija drejton IA-në
Shembull 1: Teksti (skenar i shkurtër)
Mjet tekstual: ChatGPT ose ndonjë LLM tjetër (siç e kemi përdorur në ligjëratat 1–2).
Ju jepni një ide
"Një personazh i vetmuar në një qytet futurist, që komunikon vetëm me dronë."
LLM gjeneron
3–5 variante sinopsesh.
Ju zgjidhni
sipas shijes suaj: zgjidhni idetë që përputhen me tonin që dëshironi (p.sh. më poetik, më dark komik, më realist), refuzoni elemente që nuk ju pëlqejnë.
Ju komentoni
"Pëlqej versionin 2, por dua një ton më intim dhe më pak aksion. Hiq elementët ushtarakë dhe shto më shumë momente të heshtura."
Modeli gjeneron
version të ri, i cili përsëri kalon nga filtri i shijes suaj.
Shembull 2: Imazhi (moodboard / concept art)
Mjete: Nano Banana, ChatGPT, Midjourney apo të ngjashme të tekst-në-imazh.
Ju përcaktoni referenca vizuale
  • paleta ngjyrash (p.sh. pastel + neon),
  • referenca filmash (p.sh. Blade Runner + Studio Ghibli),
  • atmosfera ("melankolike por shpresëdhënëse").
Prompt-i fillestar
"Një rrugë e lagur neon në një qytet futurist, me drita të buta pastel dhe një atmosferë melankolike, stil ilustrimi i butë."
IA gjeneron 4 imazhe
Ju: zgjedhni 1–2 sipas shijes; analizoni çfarë funksionon (p.sh. drita, kompozimi) dhe çfarë jo (p.sh. detajet e tepërta); përshtatni prompt-in në bazë të komenteve tuaja.
Krijoni një moodboard
të kuruar nga ju, jo thjesht një galeri rastësore nga IA.
Shembull 3: Video (paravizualizim / animatik)
Mjete: Runway (Gen-4), Sora, Veo, Grok apo mjete të ngjashme tekst-në-video.(Runway)
1
Nga skenari i krijuar me tekst IA,
zgjidhni 1 skenë kyçe 10–20 sekonda.
2
Me mjete si Runway / Sora / Veo: krijoni një video të parë (rough) të asaj skene, luani me këndet e kamerës, ritmin, lëvizjen e personazheve.
3
Sërish, shija juaj vendos: cilat versione janë më afër vizionit, cilat duhen hedhur poshtë, çfarë ju mungon (p.sh. më shumë natyralizëm në dritë, ritëm më i ngadaltë).
Modele bashkëpunimi njeri–IA
Më poshtë, disa modele tipike të bashkëpunimit.
IA si "skicues i shpejtë"
(rapid sketcher)
Roli i IA: gjeneron shumë versione të shpejta (skica skenarësh, imazhe, motive muzikore).
Roli i njeriut: zgjedh skicat me potencial, i rafinon manualisht.
Shembull:
  1. ChatGPT gjeneron 10 ide skenash për një film 5-minutësh.
  1. Ju zgjidhni 2 ide dhe i zhvilloni vetë, duke përdorur IA vetëm për variacione të vogla.
IA si bashkautore
(co-writer / co-director)
Roli i IA: propozon struktura, dialogë, shtrirje narrative.
Roli i njeriut: vendos rregullat e botës, tonin, moralin, mesazhin, ritmin. (arXiv)
Shembull:
  • Ju shkruani strukturën 3-aktëshe të filmit.
  • IA ju ndihmon me dialogët, detajet e skenave, sugjerime për tension dramatik.
  • Ju vendosni cilat sugjerime të futni në draftin final.
IA si laborator stilesh
(stylistic sandbox)
Roli i IA: gjeneron stile vizuale, tone ngjyrash, lloje montazhi, ritme muzikore.
Roli i njeriut: teston, krahason, selekton një stil konsistent për të gjithë projektin. (Runway)
Shembull:
  • Me DALL·E / Midjourney krijoni 20 postera të mundshëm për filmin.
  • Me Suno krijoni 3 versione të kolonës zanore (më orkestra, më elektronike, më akustike).
  • Ju e zgjidhni kombinimin vizual–audio që e përfaqëson më mirë filmin.
Flukse pune bashkëpunuese (workflow) njeri–IA
Fluks pune për një skenë të shkurtër filmike (30–60 sekonda)
1
Ideimi (Njeriu + LLM)
  • Njeriu: shkruan në disa rreshta idenë e skenës.
  • IA (ChatGPT): gjeneron një përshkrim më të detajuar (personazhet, vendndodhja, konflikti).
2
Skenari (Njeriu + LLM)
  • IA: propozon dialogë dhe veprime në format skenari.
  • Njeriu: i rregullon, i shkurton, i përshtat me ritmin e dëshiruar.
3
Storyboard / Koncept vizual (Njeriu + DALL·E / Midjourney)
  • Njeriu: zgjedh 4–6 "momente kyçe" të skenës.
  • IA tekst-në-imazh: gjeneron skica vizuale për secilën.
  • Njeriu: krijon një storyboard të kuruar (zgjedh imazhe, vendos rendin, shënime për lëvizjen e kamerës).
4
Video e parë (Njeriu + Runway / Sora)
  • IA video: gjeneron një draft të skenës si animatik (tekst-në-video ose imazh-në-video).(OpenAI)
  • Njeriu: vlerëson kompozimin, ritmin, tonin; shënon çfarë duhet ndërruar.
5
Zëri dhe muzika (Njeriu + Suno / ElevenLabs)
  • IA muzikë (Suno): gjeneron një kolonë zanore provizore.
  • IA voiceover: gjeneron zë test sipas tekstit.
  • Njeriu: vendos nëse në versionin final do përdorë IA apo aktorë realë.
6
Montimi dhe finalizimi (Njeriu)
  • Montim në një NLE (Premiere, DaVinci, etj.).
  • Njeriu: kombinon asetet më të mira, bën rregullime ngjyrash, ritmi, volumesh.

Parim kyç: në çdo hap, vendimi final është i njeriut. IA propozon, ju vendosni.
Fluks pune për poster filmi
1
Njeriu: shkruan një "creative brief" të qartë.
2
IA (LLM): propozon slogane, tituj alternativë.
3
IA imazh (DALL·E / Midjourney): gjeneron 10–20 versione posteri.
4
Njeriu zgjedh dhe kombinon
  • zgjedh 2–3 versione më të mira,
  • kombinon elemente (p.sh. karakteri nga imazhi A + sfondi nga imazhi B),
  • rishkruan tekstet me LLM,
  • finalizon posterin me mjet profesionist (p.sh. Photoshop).
Roli i kurimit dhe "kolazhit" kreativ
Studimet mbi bashkë-krijimin njeri–IA tregojnë se në praktikë shfaqet një fazë e re: "collaging and refinement" – ku artistët:(arXiv)
  • marrin shumë rezultate nga IA,
  • i përziejnë (kolazh),
  • i modifikojnë manualisht,
  • krijojnë një vepër të vetme koherente.
Si studentë të filmit dhe tregimit vizual, kjo do të thotë:
më pak fokus vetëm në "prompt",
më shumë fokus në:
  • zgjedhje,
  • kombinim,
  • montim,
  • ritëm,
  • lidhje emocionale me audiencën.
Udhëzime praktike për ruajtjen e zërit personal
1
Definoni një "manual stili" për projektin
  • paletë ngjyrash
  • referenca filmike / pikturash
  • lloji i humorit / dramës
  • rregulla për kamerën (p.sh. shumë lëvizje dore, ose kamera statike).
2
Vendosni kufijtë e IA-së
  • në cilat pjesë lejoni IA (ide, skica, variacione),
  • në cilat pjesë doni punë 100% njerëzore (p.sh. një monolog, një skenë shumë personale).
3
Vendosni parim: Asnjë output i IA-së nuk futet pa u prekur prej jush
  • çdo tekst redaktohet,
  • çdo imazh rishikohet,
  • çdo video replanohet në montim.
4
Dokumentoni procesin
shkurt: "Këtu përdora ChatGPT për dialogët, këtu përdora DALL·E për koncept-art, këtu korrigjova manualisht."
kjo ju ndihmon edhe për transparencë etike, edhe për portofol akademik.(ci.acm.org)
Aktivitetet praktike
Aktiviteti 1 – Laboratori i shijes (30 min)
Qëllimi: të shihni sa e ndryshme është shija artistike e secilit, edhe kur përdoret e njëjta IA.
Në grupe ose individualisht përdorni të njëjtin prompt anglisht te një mjet imazhi (p.sh. ChatGPT, Nano Banana, Midjourney etj.):
Shembull: "Një qytet i vogël malor gjatë natës, i ndriçuar vetëm nga dritat e dritareve, stil kinematografik."
Çdo student zgjedh vetëm 2 imazhe nga rezultatet e veta dhe i sjell në diskutim ne Google Classroom.
Çdo grup ose individ:
  • diskuton pse i zgjodhët këto dy,
  • cilat elemente janë sipas shijes suaj (ngjyra, kompozimi, atmosfera).
Në Google Classroom, çdo grup prezanton shkurt:
"Ky është filtri ynë estetik".
Aktiviteti 2 – Hartimi i një fluksi pune njeri–IA (30–40 min)
  1. Çdo grup ose individ zgjedh një mini-projekt:
  • trailer 30 sekonda,
  • sekuencë titujsh për film,
  • video ese 1 minutë etj.
  1. Me letër ose mjet dixhital, hidhni një diagramë workflows me 6–8 hapa.
shënoni tek çdo hap:
  • çfarë bën njeriu,
  • çfarë bën IA,
  • cilat mjete përdoren (ChatGPT, Nano Banana, Runway, Suno, etj.).
Paraqitni diagramën dhe merrni feedback nga grupet e tjera.
Aktivitet individual
Detyrë reflektimi + mini projekt (individual)
Zgjidhni një mjet IA
që kemi përmendur (p.sh. ChatGPT, Nano Banana, Runway, Suno).
Krijoni një eksperiment kreativ 1–2 orësh
p.sh. një mikro-skenar, një seri imazhesh konceptuale, një fragment muzikor.
Mbani një ditar të shkurtër procesi (1–2 faqe)
ku shkruani:
  • Çfarë ide kishit përpara se të përdornit IA?
  • Çfarë gjeneroi IA që ju pëlqeu / nuk ju pëlqeu?
  • Si e përdorët shijen tuaj artistike për të zgjedhur, ndryshuar, refuzuar?
  • Ku ishte IA realisht e dobishme, dhe ku ju pengoi?
Sillni në orën tjetër
  • rezultatet (PDF, video, audio, imazhe),
  • dhe ditarin reflektues.
Burime dhe referenca të rekomanduara
Wang, N. (2025). Exploring creativity in human–AI co-creation. Frontiers in Computer Science. – Propozon një proces të strukturuar për dizajn bashkëpunues njeri–IA.(Frontiers)
Vijayakumar, M. (2025). Human-AI Collaboration in Creative Arts: Exploring Co-Creation and Artistic Expression. IJRIT. – Analizon rolin e IA-së si bashkë-autore në artet kreative.(ijrti.org)
Chung, N. C. (2021). Human in the Loop for Machine Creativity. HCOMP. – Diskutim teorik mbi modelet HITL në aplikime kreative.(humancomputation.com)
Yu, W. F. (2025). AI as a co-creator and a design material: Transforming the design process. – Studim mbi IA si "material dizajni" në fazat e ideimit dhe vlerësimit.(ScienceDirect)
Eagle, B. A. (2025). A Human-AI Collaborative Storybook Project. – Rast studimor me studentë master që bashkë-krijojnë libra të ilustruar me IA.(ci.acm.org)
OpenAI. DALL·E 3 System Card – Përshkrim teknik i modelit tekst-në-imazh dhe çështjeve të kontrollit të përmbajtjes.(OpenAI)
OpenAI. Sora System Card – Për tekst-në-video dhe përdorime krijuese.(OpenAI)
Runway. AI Video Generation Tools & Features – Dokumentim për përdorimin e Gen-4 dhe mjeteve të tjera vizuale në storytellim.(Runway)